Σύμφωνα με τη θεραπεία Gestalt, κάθε άνθρωπος αποτελεί ένα «όλον» το οποίο περιλαμβάνει διάφορα μέρη (π.χ. σώμα και ψυχή, τρυφερή και σκληρή πλευρά, θάρρος και φόβο). Αρκετά συχνά, λοιπόν, προβάλλουμε στο περιβάλλον μας, σε άλλους ανθρώπους ή σε σύμβολα, μέρη του εαυτού μας, τα οποία δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε (π.χ. τη σκληρή μας πλευρά). Το ίδιο ισχύει και με τα όνειρα. Όλα όσα βλέπουμε στα όνειρά μας, βρίσκονται σε ένα επίπεδο μέσα μας. Συχνά, αυτό το ξεχνάμε και θεωρούμε ότι τα όνειρα έχουν ένα συγκεκριμένο και απόλυτο νόημα. Ψάχνουμε σε ονειροκρίτες να βρούμε ένα νόημα για κάθε τι που βλέπουμε και θεωρούμε ότι το ίδιο νόημα ισχύει για όλους μας. Στην πραγματικότητα όμως, κάθε σύμβολο του ονείρου είναι μοναδικό για τον καθένα από εμάς και έχει μια προσωπική εσωτερική σημασία.
Η Gestalt θεωρεί ότι κάθε μέρος ενός ονείρου αποτελεί ένα μέρος του εαυτού μας το οποίο μεταμφιέζεται σε διάφορες εικόνες/ σύμβολα που ονειρευόμαστε. Συχνά τα όνειρα μας μπορεί να φαίνονται παράλογα, αλλά αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στον ύπνο μας είμαστε ελεύθεροι από τις άμυνες μας και χρησιμοποιούμε το 100% των δημιουργικών μας ικανοτήτων. Δηλαδή το μυαλό μας έχει τη δυνατότητα να βιώσει τις βαθύτερες, υποσυνείδητες αισθήσεις μας με όποιο τρόπο θέλει, χωρίς να περιορίζεται από λογική και κανόνες! Για αυτό και τα όνειρα μας λένε πολλά για τον εαυτό μας. Ποιο μέρος του εαυτού μου που δεν μπορώ να εκφράσω στη ζωή μου βρίσκει διέξοδο και εκφράζεται στο όνειρό μου;
Εφιάλτες
Τι είναι ο εφιάλτης;
Ο εφιάλτης είναι ένα τρομακτικό όνειρο που συνήθως μας αναγκάζει να ξυπνήσουμε. Το άτομο που έχει εφιάλτη μπορεί να νιώσει πολλά δύσκολα συναισθήματα κατά τη διάρκεια του, όπως θυμό, ενοχή, θλίψη, αλλά τα πιο συνηθισμένα είναι ο φόβος και το άγχος.
Τι τον προκαλεί;
- Ασθένειες, πυρετός, κατάχρηση φαρμάκων ή απότομη διακοπή από φάρμακα.
- Τραυματικά γεγονότα, όπως μια χειρουργική επέμβαση, απώλεια προσώπου, σοβαρό ατύχημα ή σωματική απειλή.
- Υψηλά επίπεδα άγχους, σημαντικές αλλαγές ζωής όπως μετακόμιση, αλλαγή δουλειάς, εγκυμοσύνη.
Σε τι χρειάζεται;
Οι εφιάλτες, όπως όλα τα όνειρα, είναι πολύ χρήσιμοι για τον άνθρωπο. Πρώτον, επειδή δίνουν διέξοδο σε συναισθήματα που δεν αφήνουμε να εκφραστούν στη ζωή μας και, δεύτερον, επειδή μας προειδοποιούν για συμπεριφορές μας που είναι επιζήμιες για τον εαυτό μας. Πολλές φορές αυτές οι προβληματικές συμπεριφορές επιλύονται μέσα από τον εφιάλτη, καθώς το μήνυμά του φιλτράρεται, περνά στην συνειδητή σκέψη μας και χωρίς να το καταλαβαίνουμε κάνουμε τις απαραίτητες αλλαγές στη συμπεριφορά μας. Αλλά αν εμποδίσουμε ή αρνηθούμε το μήνυμα που έρχεται από το ασυνείδητό μας για μεγάλο διάστημα, τότε αυτό επιμένει και ο εφιάλτης επαναλαμβάνεται.
Συνεπώς, αν και δεν είναι ευχάριστο, είναι όμως καλό να έχουμε εφιάλτες, καθώς μας βοηθούν να απελευθερώσουμε την καταπιεσμένη ενέργειά μας, τα μέρη του εαυτού μας που δεν επιτρέπουμε να εκφραστούν. Και κυρίως μας βοηθούν, όταν προσπαθήσουμε να τους ακούσουμε και να καταλάβουμε τις πολύτιμες πληροφορίες που μας λένε για τον εαυτό μας. Ο στόχος πάντα είναι να σταματήσουν οι εφιάλτες, αλλά ο τρόπος δεν είναι να τους αρνούμαστε και να τους μπλοκάρουμε. Αντίθετα, χρειάζεται να τους διερευνούμε και να τους εξελίσσουμε σε θετικά σενάρια.
Τι μπορώ να κάνω για να διαχειριστώ τον εφιάλτη μου;
Καθώς ο κύριος σκοπός ενός εφιάλτη είναι να μας περάσει ένα μήνυμα (είτε να απελευθερώσουμε ένα μέρος του εαυτού μας, είτε να αλλάξαμε μια επιβλαβή συμπεριφορά), χρειάζεται να μάθουμε να αποκωδικοποιούμε τη συμβολική γλώσσα που χρησιμοποιεί και να το συνδέσουμε με τη ζωή μας.
Πριν φτάσουμε όμως εκεί, θα πρέπει να μειώσουμε τον τρόμο που μας προκαλεί ο εφιάλτης για να μπορέσουμε να τον διαχειριστούμε. Μερικές βοηθητικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε και στην ψυχοθεραπεία είναι να καταγράψουμε ή να ζωγραφίσουμε τον εφιάλτη, να τον φέρουμε στη φαντασία μας, να συνομιλήσουμε με τους χαρακτήρες ή να αλλάξουμε την κατάληξή του.
Άσκηση: Ξαναγράφοντας το σενάριο
Κατέγραψε με κάθε λεπτομέρεια που μπορείς να θυμηθείς τον εφιάλτη σου. Σχεδίασε ένα διαφορετικό τέλος για του εφιάλτη σου. Διάλεξε ένα τέλος που να σου αφήνει το συναίσθημα ότι είσαι δυνατός, ελεύθερος, με αυτοπεποίθηση αντί για αυτά που αισθανόσουν με τον εφιάλτη.
Πριν κοιμηθείς απόψε, ξάπλωσε σε μια άνετη στάση και χαλάρωσε το σώμα και το μυαλό σου εντελώς για λίγα λεπτά. Μπορείς να δοκιμάσεις να σφίγγεις και να χαλαρώνεις διάφορα μέρη του σώματός σου και να αδειάσεις το μυαλό σου διώχνοντας κάθε σκέψη για το αύριο. Έπειτα φέρε στη φαντασία σου το όνειρο σου σαν ταινία, μόνο που αντί για το κανονικό τέλος βάλε το τέλος που επέλεξες στην παραπάνω άσκηση. Φαντάσου το όσο πιο έντονα μπορείς δίνοντας δύναμη στο τέλος που εσύ επέλεξες. Προσπάθησε να νιώσεις όλα τα συναισθήματα ελευθερίας και αυτοπεποίθησης που έχει το νέο τέλος. Σκέψου ότι, όταν θα έχεις ξανά το ίδιο όνειρο, θα μπορέσεις να το αναγνωρίσεις και θα το αλλάξεις με τον τρόπο που επιλέγεις.
Ερμηνεία των συμβόλων του εφιάλτη
Ένας πολύ χρήσιμος τρόπος για να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τα όνειρά μας είναι να κρατάμε ένα ημερολόγιο ονείρων. Θα πρέπει να καταγράφουμε κάθε όνειρο που βλέπουμε όσο πιο σύντομα μπορούμε (ιδανικά, αμέσως μόλις ξυπνήσουμε). Το ίδιο ισχύει και με τους εφιάλτες, εφόσον βέβαια πρώτα μπορούμε να διαχειριστούμε το φόβο που μας προκαλούν. Αφού καταγράψουμε τα στοιχεία του ονείρου, χρειάζεται να σκεφτούμε τα παρακάτω:
- Ποια συναισθήματα αντιπροσωπεύει για εμένα κάθε χαρακτήρας του ονείρου;
- Πώς ήταν το περιβάλλον του ονείρου; Τι αντιπροσωπεύει για εμένα αυτό το περιβάλλον;
- Υπήρχαν άλλα στοιχεία στο όνειρο; Τι σημασία έχουν για εμένα αυτά;
Στην διαδικασία αυτή βοηθά να προβάλλουμε τον εαυτό μας στους χαρακτήρες και τα στοιχεία του ονείρου. Για παράδειγμα, αν ονειρευτώ μια φωτιά, θα μπορούσα να ρωτήσω τον εαυτό μου «Πώς θα ένιωθα αν ήμουν εγώ η φωτιά;», «Ποια στοιχεία της φωτιάς με αντιπροσωπεύουν». Ή αν στο όνειρο μου υπάρχουν άλλα πρόσωπα, θα μπορούσα να σκεφτώ: «Πώς θα ήταν να είμαι εγώ αυτό το πρόσωπό», «Πώς νιώθω, τι θέλω μέσα στο όνειρο αυτό;»
Αν κατανοήσουμε και θυμόμαστε πάντα ότι κάθε στοιχείο του ονείρου είναι προβολή ενός μέρους του εαυτού μας, τότε μπορούμε με μεγαλύτερη άνεση να διαχειριστούμε κάθε εφιάλτη μας. Για παράδειγμα, αν δω στον ύπνο μου ένα δράκο να με καταδιώκει, το πρώτο που θα νιώσω θα είναι φόβος. Ωστόσο, αν έχω στο μυαλό μου, ότι ο δράκος αυτός αντιπροσωπεύει ένα μέρος του εαυτού μου (π.χ. την τελειομανία μου), μπορώ πιο εύκολα να διαχειριστώ το φόβο μου. Ο φόβος του εφιάλτη είναι σαν το φόβο που νιώθω όταν βλέπω ξαφνικά τη σκιά μου. Όταν συνειδητοποιήσω ότι η σκιά είναι δική μου, ο φόβος αυτός φεύγει.
Ιωάννα Κουτσοπούλου (MSc)
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
