Όλοι κάποιες φορές νιώθουμε μελαγχολία ή θλίψη, αλλά αυτά τα συναισθήματα συνήθως περνούν μετά από λίγες μέρες. Όταν ένα άτομο έχει κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή επηρεάζει την καθημερινή του ζωή, τη φυσιολογική του λειτουργία και προκαλεί πόνο στο ίδιο το άτομο και στους ανθρώπους που το νοιάζονται. Η μελαγχολία είναι συνηθισμένο συναίσθημα, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες. Είναι σημαντικό να την διαχωρίζουμε από την κατάθλιψη, καθώς είναι μια σοβαρή ασθένεια και οι περισσότεροι που την έχουν χρειάζονται θεραπεία για να την αντιμετωπίσουν.
Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;
Υπάρχουν διάφορα είδη κατάθλιψης με ελάχιστα διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ τους:
Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή: χαρακτηρίζεται από ένα συνδυασμό καταθλιπτικών συμπτωμάτων, τα οποία επηρεάζουν την ομαλή λειτουργία του ατόμου στην καθημερινή του ζωή. Ένα καταθλιπτικό επεισόδιο μπορεί να συμβεί μια φορά ή να παρουσιάζεται σε διάφορες φάσεις της ζωής του ατόμου.
Δυσθυμική Διαταραχή: χαρακτηρίζεται από μακροπρόθεσμα και λιγότερο σοβαρά συμπτώματα που δεν ακινητοποιούν το άτομο, αλλά το εμποδίζουν να νιώθει καλά.
Ψυχωτική Κατάθλιψη: συνοδεύεται από κάποιο είδος ψύχωσης, όπως παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις.
Επιλόχειος Κατάθλιψη: εμφανίζεται σε νέες μητέρες όταν παρουσιάζουν ένα μείζων καταθλιπτικό επεισόδιο στο μήνα που ακολουθεί μετά τη γέννα.
Εποχική Διαταραχή της Διάθεσης: χαρακτηρίζεται από καταθλιπτικά συμπτώματα κατά τους χειμερινούς μήνες, όταν μειώνεται το φως της μέρας. Η κατάθλιψη συνήθως περνάει την άνοιξη και το καλοκαίρι. Η διαταραχή αυτή μπορεί να αντιμετωπιστεί με την έκθεση στο φως του ήλιου και με ψυχοθεραπεία.
Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;
Δεν παρουσιάζουν όλοι οι άνθρωποι με κατάθλιψη τα ίδια συμπτώματα. Η βαρύτητα, η συχνότητα και η διάρκεια των συμπτωμάτων ποικίλουν ανάλογα με το άτομο και τη μορφή της ασθένειας του. Τα κύρια συμπτώματα της κατάθλιψης είναι:
- Συνεχής θλίψη, άγχος ή αίσθημα «κενού»
- Ελάττωση ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης σε δραστηριότητες
- Σημαντική απώλεια βάρους, ελάττωση ή αύξηση της όρεξης
- Αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος καθημερινά
- Διέγερση, εκνευρισμός ή επιβράδυνση της κινητικότητας
- Κούραση και απώλεια ενεργητικότητας
- Δυσκολία συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων
- Αισθήματα απαισιοδοξίας και απελπισίας
- Αισθήματα ενοχών και αναξιότητας
- Επανερχόμενες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας
- Επίμονοι σωματικοί πόνοι και ενοχλήσεις
Τι προκαλεί κατάθλιψη;
Δεν υπάρχει μοναδική γνωστή αιτία για την κατάθλιψη. Το πιο πιθανό είναι ότι προκαλείται από το συνδυασμό γενετικών, βιοχημικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων.
Έρευνες έχουν δείξει ότι μέρη του εγκεφάλου ανθρώπων με κατάθλιψη παρουσιάζουν ανωμαλία στη λειτουργία τους. Αλλά αυτές οι έρευνες δεν εξηγούν την αιτία της κατάθλιψης. Επίσης, γενετικές έρευνες έχουν δείξει ότι η πιθανότητα κατάθλιψης επηρεάζεται από πολλαπλά γονίδια σε συνδυασμό με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Τέλος, τραυματικές εμπειρίες, απώλειες και δύσκολες σχέσεις και καταστάσεις μπορούν να προκαλέσουν ένα καταθλιπτικό επεισόδιο.
Πώς γίνεται η διάγνωση και η θεραπεία της κατάθλιψης;
Η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή που μπορεί να θεραπευτεί. Όπως με πολλές ασθένειες, όσο νωρίτερα αρχίσει η θεραπεία, τόσο πιο αποτελεσματική είναι και τόσο μικρότερη η πιθανότητα να εμφανιστεί ξανά κατάθλιψη.
Το πρώτο βήμα για την κατάλληλη θεραπεία είναι να επισκεφθούμε ένα γιατρό. Ο γιατρός θα διαγνώσει αν τα συγκεκριμένα συμπτώματα οφείλονται σε κατάθλιψη ή σε άλλες ασθένειες που έχουν παρόμοια συμπτωματολογία. Εφόσον ο γιατρός αποκλείσει την οργανική ασθένεια ως αιτία, θα πρέπει να κατευθύνει τον ασθενή σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, ο οποίος θα πραγματοποιήσει μια ολοκληρωμένη διάγνωση. Αφού διαγνωσθεί, η κατάθλιψη μπορεί να θεραπευτεί με διάφορους τρόπους με πιο κοινούς τη φαρμακευτική αγωγή και την ψυχοθεραπεία.
Φαρμακευτική αγωγή: Τα αντικαταθλιπτικά χρησιμοποιούνται για να εξισορροπούν τις χημικές ουσίες του εγκέφαλου που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι συγκεκριμένες χημικές ουσίες παίζουν ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης, χωρίς να γνωρίζουμε τους ακριβείς τρόπους με τους οποίους δουλεύουν.
Άτομα που χρησιμοποιούν αντικαταθλιπτικά φάρμακα χρειάζεται να παρακολουθούνται σε τακτικά χρονικά διαστήματα από το γιατρό τους, ο οποίος ρυθμίζει το είδος του φαρμάκου και τη δοσολογία του.
Ψυχοθεραπεία: Υπάρχουν διάφορα είδη ψυχοθεραπείας που βοηθούν στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Η ψυχοθεραπεία παίζει σημαντικό ρόλο στην στήριξη του ατόμου με κατάθλιψη. Επίσης, βοηθά το άτομο να δει ποιοι τρόποι σκέψης και συμπεριφοράς του συμμετέχουν στην κατάθλιψή και να βρει νέους εποικοδομητικούς τρόπους.
Για ήπιες μορφές κατάθλιψης, η ψυχοθεραπεία συνήθως είναι η καλύτερη επιλογή θεραπείας. Για πιο σοβαρές μορφές κατάθλιψης χρειάζεται ένας συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα, που ακολουθούν αυτό το συνδυασμό θεραπείας για τουλάχιστον 2 χρόνια, έχουν πολύ λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν ξανά κατάθλιψη.
Πώς μπορώ να βοηθήσω έναν φίλο ή συγγενή που έχει κατάθλιψη;
Όταν κάποιος κοντινός σας άνθρωπος έχει κατάθλιψη, επηρεάζεστε και εσείς. Το πρώτο και πιο σημαντικό πράγμα που μπορείτε να κάνετε για να τον βοηθήσετε, είναι να τον ενθαρρύνεται να βρει μια σωστή διάγνωση και θεραπεία. Μπορεί να χρειαστεί να κλείσετε εσείς εκ μέρους του ραντεβού με γιατρό και να τον ενθαρρύνετε να παραμείνει στη θεραπεία, καθώς η κατάθλιψη συχνά ακινητοποιεί και απομονώνει το άτομο. Άλλοι τρόποι είναι:
- Προσφέρετε συναισθηματική στήριξη, κατανόηση, υπομονή και ενθάρρυνση
- Βοηθήστε τον να συζητήσει μαζί σας και ακούστε προσεχτικά
- Ποτέ μην ακυρώνετε τα συναισθήματα που εκφράζει, αλλά δίνετε έμφαση στην πραγματικότητα και προσφέρετε ελπίδα
- Μην αγνοείτε σκέψεις αυτοκτονίες και να τις αναφέρετε στον γιατρό ή τον θεραπευτή του
- Προσκαλέστε τον σε περιπάτους και άλλες εξωτερικές δραστηριότητες χωρίς όμως να τον πιέζετε πολύ. Αν και χρειάζεται τη συντροφιά και λίγο σπρώξιμο να απασχοληθεί με άλλα πράγματα, οι πολλές απαιτήσεις μπορεί να ενισχύσουν τα συναισθήματα αποτυχίας.
- Θυμίζετε του, ότι με τον καιρό και με την θεραπεία τα συμπτώματα θα φύγουν.
Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου, αν έχω κατάθλιψη;
Αν έχετε κατάθλιψη μπορεί να νιώθετε εξαντλημένοι, αβοήθητοι και απελπισμένοι. Μπορεί να σας φαίνεται υπερβολικά δύσκολο να ενεργήσετε για να βοηθήσετε τον εαυτό σας. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσετε ότι αυτά τα συναισθήματα είναι μέρος της κατάθλιψης και δεν αντανακλούν πραγματικές καταστάσεις. Από τη στιγμή που θα αναγνωρίσετε την κατάθλιψή σας και θα αρχίσετε θεραπεία, η αρνητική σκέψη θα αρχίσει να φεύγει.
- Συμμετέχετε σε ήπιες δραστηριότητες που σας άρεσαν
- Θέστε ρεαλιστικούς στόχους για τον εαυτό σας
- Προσπαθήστε να κάνετε ό, τι μπορείτε, βάλτε προτεραιότητες, κάνετε ένα βήμα τη φορά
- Προσπαθήστε να περνάτε χρόνο με άλλους ανθρώπους, να τους μιλάτε και αν τους αφήνετε να σας βοηθούν
- Μην περιμένετε να αλλάξει η διάθεση σας αμέσως, αλλά σταδιακά
- Αναβάλετε να πάρετε σημαντικές αποφάσεις μέχρι να νιώσετε καλύτερα
Ιωάννα Κουτσοπούλου (MSc)
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
