Μελέτες που έχουν γίνει στο γενικό πληθυσμό της Ελλάδας έχουν δείξει ότι 12-14% των Ελλήνων υποφέρουν από κάποια δυσκολία στην ψυχική του υγεία. Αν σκεφτούμε ότι αυτό το ποσοστό αντιπροσωπεύει μόνο όσους αναγνωρίζουν και εκφράζουν τη δυσκολία τους, μπορούμε να κατανοήσουμε ότι η ψυχική υγεία αποτελεί ένα θέμα που μας αφορά όλους. Οι πιο συχνές δυσκολίες ψυχικής υγείας που εμφανίζονται είναι οι αγχώδεις διαταραχές, οι οποίες περιλαμβάνουν έναν αριθμό ειδικών διαταραχών με κύριο χαρακτηριστικό το υπερβολικό και αδικαιολόγητο άγχος.
Όλοι έχουμε βιώσει άγχος. Αρκεί να σκεφτείτε την τελευταία φορά που ένας δυνατός θόρυβος σας τρόμαξε και να θυμηθείτε τις αισθήσεις που είχατε στο σώμα σας. Το πιο πιθανό είναι να παρατηρήσατε ότι είχατε ταχυπαλμία, σφίξιμο στους μύες, ιδρώτα και εγρήγορση των αισθήσεων, καθώς προετοιμαζόσασταν για τον κίνδυνο. Όλα αυτά είναι τα φυσιολογικά συμπτώματα του φόβου και του άγχους και αποτελούν μέρος της προετοιμασίας, που κάνει το σώμα μας, για να ξεφύγει ή παλέψει μια επικίνδυνη κατάσταση (φαινόμενο φυγής-πάλης).
Τα ίδια συμπτώματα αποτελούν πρόβλημα, όταν συμβαίνουν χωρίς να υπάρχει πραγματικός κίνδυνος ή όταν η πηγή του άγχους δεν είναι τόσο σοβαρή, ώστε να δικαιολογεί μια τέτοια αντίδραση. Στην περίπτωση αυτή, μιλάμε για αγχώδη διαταραχή.
Αντίθετα από το σχετικά ήπιο και σύντομο άγχος που νιώθουμε σε μια στρεσογόνο κατάσταση (π.χ. σε ένα διαγώνισμα), η αγχώδης διαταραχή διαρκεί τουλάχιστον 6 μήνες και μπορεί να χειροτερεύσει, αν δεν αναζητήσουμε θεραπεία. Οι αγχώδεις διαταραχές συχνά συνοδεύονται από άλλες σωματικές ή ψυχικές παθήσεις (π.χ. υποχονδρίαση ή μυϊκούς πόνους), που μπορεί να καλύπτουν ή να χειροτερεύουν τα συμπτώματα του άγχους.
Ποιες είναι οι αγχώδεις διαταραχές;
Οι κατηγορία αυτή περιλαμβάνει διαταραχές που όλοι έχουμε ακούσει ή μπορεί να έχουμε πάθει, αλλά δεν γνωρίζουμε τι σημαίνουν.
- Διαταραχή Πανικού
- Αγοραφοβία
- Ειδική Φοβία (και Κοινωνική Φοβία)
- Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή
- Διαταραχή μετά από Τραυματικό Στρες
- Διαταραχή Οξέος Στρες
- Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή
Ας προσπαθήσουμε να μάθουμε λίγο περισσότερα για κάθε μια από αυτές τις διαταραχές, ώστε να μπορούμε να τις αναγνωρίζουμε και να τις προλαμβάνουμε. Σε αυτό το τεύχος θα ασχοληθούμε με τη διαταραχή πανικού, η οποία είναι συχνή στη σύγχρονη εποχή.
Διαταραχή Πανικού
«Όταν έχω κρίση πανικού, νιώθω ότι χάνω τον έλεγχο εντελώς. Νιώθω ότι αποσυνδέομαι από την πραγματικότητα. Η καρδιά μου χτυπά πολύ δυνατά, νιώθω ότι δεν μπορώ να αναπνεύσω κι έχω την αίσθηση ότι χάνω τη γη κάτω από τα πόδια μου.»
«Μου συνέβη πρώτη φορά πριν 10 χρόνια. Μόλις είχα περάσει μια περίοδο μεγάλου άγχους και ξαφνικά άρχισα να έχω πανικούς. Νόμιζα ότι θα πεθάνω.»
Η διαταραχή πανικού είναι μια πραγματική ασθένεια που μπορεί να θεραπευτεί με επιτυχία. Χαρακτηρίζεται από ξαφνικούς τρόμους, που συνοδεύονται συνήθως από ταχυπαλμίες, εφίδρωση, αδυναμία και ζαλάδα. Κατά τη διάρκεια της προσβολής πανικού ένα άτομο μπορεί να νιώσει ότι «καίγεται» ή ότι «παγώνει», να έχει ναυτία, πόνους στο στήθος ή αίσθηση πλακώματος. Οι προσβολές πανικού συνήθως δημιουργούν μια αίσθηση μη πραγματικού κι ένα φόβο καταστροφής ή απώλειας ελέγχου.
Ένα ακόμα σύμπτωμα είναι ο φόβος για τα ίδια τα σωματικά συμπτώματα που μοιάζουν ανεξήγητα. Το άτομο μπορεί να νομίζει ότι παθαίνει καρδιακή προσβολή, ότι χάνει το μυαλό του ή ότι θα πεθάνει. Καθώς δεν μπορεί να προβλέψει πότε θα πάθει την επόμενη προσβολή συνεχώς ανησυχεί και την περιμένει με τρόμο.
Οι προσβολές πανικού μπορούν να συμβούν οποιαδήποτε στιγμή, ακόμη και στον ύπνο. Συνήθως κορυφώνονται μέσα σε 10 λεπτά, αλλά τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν περισσότερο.
Οι προσβολές πανικού είναι πιο συχνές στις γυναίκες. Συνήθως αρχίζουν στο τέλος της εφηβείας ή την αρχή της ενήλικης ζωής. Ωστόσο, η προσβολή πανικού δεν σημαίνει ότι το άτομο θα αναπτύξει διαταραχή πανικού. Πολλοί άνθρωποι έχουν μόνο μια προσβολή και δεν έχουν καμιά άλλη έπειτα. Παρόλα αυτά, μια προσβολή πανικού είναι ένα σημάδι ότι υπάρχει κάποια πίεση ή κάποια ανάγκη στον οργανισμό που χρειάζεται να φροντίσουμε.
Όταν οι προσβολές πανικού επαναλαμβάνονται, τότε το άτομο πάσχει από διαταραχή πανικού. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να μειωθεί η λειτουργικότητα του καθώς βρίσκεται σε συνεχή τρόμο. Επίσης, μπορεί να αρχίσει να αποφεύγει μέρη ή καταστάσεις όπου έχει πάθει προσβολή πανικού. Για παράδειγμα, ένα άτομο που έχει πάθει προσβολή πανικού στο ασανσέρ μπορεί να αποφεύγει τους κλειστούς χώρους ή ακόμα να αναπτύξει κλειστοφοβία. Αν συνεχίσει χωρίς θεραπεία είναι πολύ πιθανό να καταλήξει στην αγοραφοβία και να μένει κλεισμένος στο σπίτι.
Η έγκαιρή θεραπεία μπορεί να προλάβει μια τέτοια εξέλιξη. Δυστυχώς, όμως συχνά οι άνθρωποι με διαταραχές πανικού πηγαίνουν από γιατρό σε γιατρό για πολύ καιρό προτού κάποιος κάνει σωστή διάγνωση της κατάστασής τους. Αυτό αποτελεί μεγάλο εμπόδιο, καθώς οι διαταραχές πανικού είναι πιο εύκολο να θεραπευτούν από όλες τις υπόλοιπες αγχώδεις διαταραχές.
Θεραπεία
Η θεραπεία της διαταραχής πανικού περιλαμβάνει φάρμακα και ψυχοθεραπεία. Τα φάρμακα είναι συνήθως ηρεμιστικά και χορηγούνται όταν το άτομο είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση.
Η ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική και έχει πιο μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Το κλειδί της θεραπείας είναι να αποδεχτεί το άτομο τις προσβολές πανικού ως ψυχολογικές και όχι ως σωματικές. Επίσης, είναι σημαντικό να βρει τρόπους χαλάρωσης και να διερευνήσει τα ζητήματα που τον οδήγησαν σε αυτή τη διαταραχή. Συνήθως, θα ανακαλύψει ότι πίσω από τις προσβολές πανικού υπάρχουν θέματα πίεσης, άγχους, ανάγκης για έλεγχο ή επιθυμίας να ξεπεράσει τον εαυτό του. Επίσης, συχνά οι προσβολές πανικού μπορεί να ακολουθούν μια περίοδο απώλειας, πένθους ή καταπιεσμένων συναισθημάτων.
Το πιο σημαντικό είναι το άτομο να βρει το είδος ψυχοθεραπείας που του ταιριάζει και να δεσμευτεί σε αυτήν. Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ίδιο το άτομο αλλά και τα συμπτώματά του. Σε κάθε περίπτωση το άτομο χρειάζεται να δώσει στον εαυτό του την ευκαιρία να μάθει να διαχειρίζεται το άγχος του και να απαλλαγεί από τα ψυχοφθόρα συμπτώματα του πανικού.
Ιωάννα Κουτσοπούλου (MSc)
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
