«Ξέρεις τι συμβαίνει στο σώμα σου όταν δεν κλαις και προσπαθείς να κρατήσεις τον έλεγχο; Αν δεν ξέρεις, κάνε αυτό το πείραμα. Βάλε τα δάχτυλα σου μέσα στο συρτάρι του γραφείου και ζήτα από κάποιον να το κλείσει με δύναμη. Όμως μην ουρλιάξεις, ούτε να κουνήσεις το χέρι σου για να δείξεις τον πόνο σου. Παρατήρησε τι κάνεις με το (στο) σώμα σου. Το πιο πιθανό είναι ότι θα σταυρώσεις τα χέρια σου σφιχτά στο στήθος σου για να αναισθητοποιήσεις τον πόνο και να δείξεις στους άλλους ότι είσαι εντάξει. Πιθανώς να κρατήσεις και την αναπνοή σου για να μην νιώσεις τον πόνο και ουρλιάξεις. Το στόμα σου είναι σφιχτό. Το σαγόνι σου είναι κλειδωμένο. Να, αμέσως φόρεσες τη νέα σου πανοπλία.» (Marino, T. M., 1979, Resensitizing men: A male perspective)
Το στερεότυπο ότι οι άντρες δεν κλαίνε, δεν εκφράζουν τα συναισθήματα τους, είναι σκληροί, κυριαρχικοί και αφοσιωμένοι στο κυνήγι της επιτυχίας, κληρονομείται εδώ και χρόνια από γενιά σε γενιά. Ακόμη κι αν ο ρόλος των αντρών σήμερα έχει αλλάξει αρκετά και συχνά βλέπουμε τρυφερούς μπαμπάδες και στηρικτικούς συζύγους, ωστόσο, αν ψάξουμε προσεκτικά τις πεποιθήσεις μας, κάπου θα βρούμε ακόμα φυτεμένη την ιδέα ότι ο άντρας πρέπει να είναι ο «δυνατός» της οικογένειας.
Το αποτέλεσμα είναι ότι στη σύγχρονη κοινωνία απαιτείται από τους άντρες να είναι σκληροί αλλά και τρυφεροί, δυνατοί αλλά και ευαίσθητοι, αυταρχικοί αλλά και διαλλακτικοί. Αυτή η αλλαγή στις απαιτήσεις σε συνδυασμό με τις ολοένα και αυξανόμενες δυσκολίες στην οικονομία και την αναζήτηση εργασίας συχνά φέρνει τους σύγχρονους άντρες μπροστά σε ένα αδιέξοδο. Πώς να συνδυάσουν δυο αντίθετους ρόλους ταυτόχρονα; Πώς να συνεχίσουν να είναι οι προστάτες της οικογένειας, όταν χάνουν τη δουλειά ή το μισθό τους; Και τελικά πώς να ζητήσουν βοήθεια χωρίς να τους κατακρίνουν;
Το πρώτο βήμα για κάθε άντρα είναι να συνειδητοποιήσει ότι πρώτα από όλα είναι άνθρωπος και όπως όλοι οι άνθρωποι έχει δυνάμεις και αδυναμίες. Είναι φυσικό, λοιπόν, να είναι αυστηρός όταν απειλούνται τα όρια του, αλλά και τρυφερός όταν τον αγκαλιάζει το παιδί του. Με άλλα λόγια, η συμπεριφορά του μπορεί να αλλάζει ανάλογα με τις συνθήκες και με το πώς αισθάνεται, χωρίς αυτή η συμπεριφορά να γίνεται ταμπέλα.
Επίσης, είναι σημαντικό να αρχίσει να αναγνωρίζει ποια από τα χαρακτηριστικά του είναι μέρος του ρόλου που παίζει και ποια είναι πραγματικά κομμάτια του εαυτού του. Για παράδειγμα, δεν είναι απαραίτητο για έναν άντρα να αντιμετωπίζει μια δυσκολία με σκληρό και απόλυτο τρόπο. Μπορεί για αυτόν τον άνθρωπο να είναι πιο αληθινό να συζητήσει και να διαπραγματευτεί για να βγει από μια δύσκολη κατάσταση. Αλλά και αντίθετα, μπορεί όντως να είναι φυσική διαδικασία για κάποιον να γίνεται αποφασιστικός και απόλυτος μπροστά στα εμπόδια.
Η σύγχρονή εποχή της οικονομικής κρίσης είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση που θα διακρίνει αν κάποιες συμπεριφορές των αντρών είναι ρόλοι ή πραγματικότητα. Αυτή είναι μια καλή ευκαιρία για να αναρωτηθεί ένας άντρας αν ο μόνος τρόπος για να φροντίζει την οικογένεια του είναι να έχει το ρόλο του κουβαλητή ή αν ο μόνος τρόπος για να δείξει την αξία του είναι να βγάζει πολλά χρήματα.
Ένας πολύ χρήσιμος τρόπος για να ανταπεξέλθουμε στις δυσκολίες της εποχής μας είναι η ευελιξία. Με την ευελιξία κατορθώσαμε να επιβιώσουμε ως τις μέρες μας. Η ευελιξία σημαίνει ότι μπορώ να φροντίσω τους ανθρώπους που αγαπώ ή να δείξω τι αξίζω με πάρα πολλούς τρόπους. Με άλλα λόγια, σημαίνει να βρίσκω την αρχική μου ανάγκη και ανακαλύπτω ποιους τρόπους έχω διαθέσιμους για να την ικανοποιήσω. Ωστόσο, οι ρόλοι δεν έχουν ευελιξία, αλλά είναι παγιωμένοι τρόποι που ξεκίνησαν για να εξυπηρετήσουν μια ανάγκη και κατέληξαν να γίνουν αυτοσκοποί. Είναι σαν πανοπλίες που μας προστατεύουν, ενώ ταυτόχρονα περιορίζουν τις κινήσεις μας. Όπως χαρακτηριστικά περιγράφει ο Marino (σε ελεύθερη μετάφραση):
Σαν τους περισσότερους άντρες, ξεκίνησα να φοράω πανοπλία γύρω στα τέσσερα ή πέντε. Κάθε χρόνο αγοράζω νέα πανοπλία που είναι λίγο πιο σφιχτή και λίγο πιο «ασφαλής». Στην αρχή ένιωθα λίγο περίεργα, τρέκλιζα και σκουντουφλούσα πάνω σε αντικείμενα αλλά την συνήθισα – έμαθα να σφίγγομαι ώστε να μην χάνω την ισορροπία μου. Σταμάτησα να τρέχω χαλαρά τριγύρω και περπατούσα περισσότερο σαν τους σκληρούς τύπους στις ταινίες. Επίσης, σταμάτησα να κάνω πολλές χειρονομίες. Έχω ρυθμίσει ολόκληρη τη στάση του σώματός μου για να ισορροπώ με όλο αυτό το βάρος. Μερικές φορές, όμως, γέρνω λίγο επειδή είναι τόσο βαριά, αλλά όχι για πολύ για να μην νομίσει κανείς ότι δεν είμαι καλά. Δεν θα ήθελα βέβαια να νομίσει κανείς ότι δεν μπορώ να κουβαλήσω όλο αυτό το βάρος.
Όπως φαίνεται, το χειρότερο με την πανοπλία των ρόλων που μπορεί να έχει υιοθετήσει ένας άντρας είναι ότι ακόμα κι αν υποφέρει πολύ, δύσκολα θα ζητήσει βοήθεια. Η αναζήτηση στήριξης φαντάζει να είναι αντίθετη με το ρόλο του σκληρού και του δυνατού αρσενικού που μπορεί να αντιμετωπίσει κάθε εμπόδιο. Ωστόσο, αναρωτιέται κανείς τι είναι πιο θαρραλέο από το να ζητήσει κάποιος βοήθεια, ενώ μέσα του φοβάται ότι θα φανεί αδύναμος και ότι θα χρειαστεί να βγει για λίγο από την πανοπλία του;
Ιωάννα Κουτσοπούλου (MSc)
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
